سنگ کلیه، توده‌های سختی هستند که در کلیه‌ها، اندام‌های لوبیایی شکل که وظیفه‌ی تصفیه خون و دفع مواد زائد از بدن را بر عهده دارند، تشکیل می‌شوند. این رسوبات معدنی می‌توانند از جنس کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و فسفات باشند و در اندازه‌های مختلف، از ریزتر از دانه شن تا به بزرگی گلف، ظاهر شوند.
علائم: فریادی از درون
تجربه سنگ کلیه می‌تواند طاقت‌فرسا باشد. درد شدید و ناگهانی در پهلوها یا کمر، که به کشاله ران و حتی پا نیز تیر می‌کشد، اولین و بارزترین علامت است. حالت تهوع، استفراغ، سوزش ادرار، تکرر ادرار و وجود خون در ادرار از دیگر علائمی هستند که می‌توانند خبر از وجود سنگ کلیه بدهند.
علل: چرا سنگ‌ها شکل می‌گیرند؟
عوامل متعددی در تشکیل سنگ کلیه نقش دارند:
- کمبود آب: نوشیدن کم آب، غلیظ شدن ادرار و رسوب املاح را به دنبال دارد.
- رژیم غذایی: مصرف زیاد کلسیم، اگزالات (موجود در سبزیجات برگ سبز)، اسید اوریک (گوشت، مرغ و غذاهای دریایی) و نمک می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- چاقی: افراد چاق بیشتر در معرض خطر سنگ کلیه هستند.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده‌تان سابقه سنگ کلیه داشته باشد، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر خواهد بود.
- مصرف برخی داروها: برخی از داروها، مانند دیورتیک‌ها و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.
تشخیص: یافتن دشمن پنهان
تشخیص دقیق سنگ کلیه با استفاده از روش‌های مختلفی مانند:
- آزمایش ادرار: بررسی وجود کریستال، گلبول سفید و خون در ادرار
- آزمایش خون: بررسی سطح کلسیم، اسید اوریک و کراتینین
- سونوگرافی: تصویربرداری از کلیه‌ها و مجاری ادراری
- سی‌تی‌اسکن: تصویربرداری دقیق‌تر از کلیه‌ها و مجاری ادراری
انجام می‌شود.
درمان: وداع با سنگ‌ها
درمان سنگ کلیه به نوع، اندازه و محل آن بستگی دارد.
- دفع خود به خود: سنگ‌های کوچک (زیر 4 میلی‌متر) می‌توانند بدون نیاز به مداخله پزشکی از بدن دفع شوند.
- دارو درمانی: داروهایی برای تجزیه سنگ‌های کوچک و کمک به دفع آن‌ها وجود دارند.
- روش‌های تهاجمی: برای سنگ‌های بزرگتر یا سنگ‌هایی که به روش‌های دیگر دفع نمی‌شوند، از روش‌های تهاجمی مانند:
- شکستن سنگ‌ها با امواج صوتی (ESWL): امواج صوتی با شدت بالا برای شکستن سنگ‌ها به قطعات ریز استفاده می‌شوند.
- یورتروسکوپی: با استفاده از یک لوله نازک مجهز به دوربین، سنگ‌ها از طریق مجرای ادرار خارج می‌شوند.
- نفرولیتوتریپسی پوستی: جراح با ایجاد یک برش کوچک در پشت، به کلیه دسترسی پیدا کرده و سنگ‌ها را خارج می‌کند.
پیشگیری: سد دفاعی در برابر سنگ‌ها
با ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی می‌توان از خطر ابتلا به سنگ کلیه پیشگیری کرد:
- نوشیدن آب کافی: نوشیدن روزانه 8 تا 10 لیوان آب به رقیق شدن ادرار و دفع مواد زائد کمک می‌کند.
- رژیم غذایی سالم: محدود کردن مصرف کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و نمک و جایگزینی آن‌ها با میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس‌دار
- فعالیت بدنی: ورزش منظم به افزایش تحرک و دفع مواد زائد از بدن کمک می‌کند.
- کنترل وزن: حفظ وزن سالم خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش می‌دهد.
- مصرف مکمل‌ها: در صورت ابتلای مکرر به سنگ کلیه، با مشورت پزشک می‌توانید از مکمل‌های مناسب مانند سیترات پتاسیم یا ویتامین B6 استفاده کنید.