سکته چیست؟ چطور اتفاق می افتد و انواع آن کدامند؟ سکته، یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین مشکلات سلامتی جهان است که می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری برای فرد داشته باشد. سکته عبارت است از اختلال در جریان خون به مغز که موجب مرگ یا آسیب دائمی به عملکرد مغز می‌شود. این حادثه ناگهانی و ناگهانی رخ می‌دهد و نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد.
درمعمول، سکته به دلیل یکی از دو عامل اصلی رخ می‌دهد: سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی خونریزی. هر دو نوع سکته می‌توانند به علت قطعی یا کاهش جریان خون به مغز به وجود بیایند.
سکته مغزی ایسکمیک: در این نوع سکته، جریان خون به بخشی از مغز قطع می‌شود که باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی در این منطقه می‌شود. عواملی مانند لخته خون در عروق مغزی (که بعنوان ترومبوز شناخته می‌شود) یا تنگی عروق (که به عنوان آترواسکلروز معروف است) می‌توانند به ایجاد سکته مغزی ایسکمیک منجر شوند.
سکته مغزی خونریزی: در این نوع سکته، خون از عروق مغزی به محیط بیرونی مغز نشت می‌کند. این موضوع ممکن است به دلیل شکستگی عروق مغزی (که به عنوان انفارکتوس مغزی خونریزی شناخته می‌شود) یا وریدهای مغزی معیوب (آنوریسم) رخ دهد.
عوامل خطرساز سکته می‌توانند شامل فشار خون بالا، دیابت، افزایش چربی‌های خون (کلسترول)، مصرف تنباکو، اضافه وزن، و تاریخچه خانوادگی سکته باشند. علاوه بر این، عواملی مانند رژیم غذایی ناسالم و کم‌فعالیتی بدنی هم می‌توانند خطر ابتلا به سکته را افزایش دهند.
علائم سکته مغزی ممکن است شامل از دست دادن قدرت در یک ناحیه از بدن، دشواری در تاکید کلمات و درد شدید در سر باشند. در صورت تشخیص سریع و اقدامات درمانی مناسب، می‌توان عوارض سکته را کاهش داد.
عوامل خطرساز سکته مغزی:
فشار خون بالا (فشار خون هیپرتانسیون): فشار خون بالا از عوامل مهمی است که می‌تواند عروق مغزی را آسیب بزند و به سکته مغزی منجر شود. کنترل فشار خون و مصرف داروهای مقرر شده توسط پزشک می‌تواند از خطر ابتلا به سکته کاسته و حتی پیشگیری کند.
دیابت: افراد دیابتی معرض خطر بیشتری برای سکته مغزی هستند. دیابت می‌تواند به آسیب رگ‌های خونی و عروق مغزی منجر شود.
چربی‌های خون (کلسترول): سطوح بالای کلسترول خونی، به ویژه کلسترول LDL بد، می‌تواند به رسوب چربی در دیواره عروق و آترواسکلروز (ترکیبی از چربی، کلسیم و الیاف) منجر شود. این رسوب‌ها می‌توانند عروق مغزی را تنگ کرده و خطر سکته را افزایش دهند.
مصرف تنباکو: سیگاری کردن و مصرف تنباکو می‌تواند به ضایعات عروقی و افزایش لخته خون در عروق منجر شود، که این مسائل می‌توانند سکته مغزی را تسریع کنند.
اضافه وزن و نقص اجتماعی: اضافه وزن و نقص اجتماعی، از جمله کم‌فعالیتی بدنی و رژیم غذایی ناسالم، می‌توانند به عوامل خطرساز سکته اضافه کنند.
پیشگیری از سکته مغزی:
کنترل فشار خون: نظارت منظم بر فشار خون و مصرف داروهای مقرر شده توسط پزشک بسیار مهم است.
مدیریت دیابت: کنترل سطوح قند خون و مدیریت دقیق دیابت به پیشگیری از سکته کمک می‌کند.
مناسب‌ترین رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی پر از میوه و سبزیجات، کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده و نمک، و مدیریت وزن به پیشگیری از سکته کمک می‌کند.
ترک اعتیاد به تنباکو: ترک کامل سیگاری کردن و مصرف تنباکو می‌تواند به سلامت عروق و قلب کمک کند.
فعالیت بدنی منظم: ورزش و فعالیت بدنی منظم می‌تواند فشار خون را کاهش داده و به افزایش سلامت قلب و عروق کمک کند.
تشخیص و درمان سکته مغزی:
تشخیص:
- اگر فردی علائم مشکوک به سکته مغزی داشته باشد، باید به شدت از تاخیر در مراجعه به پزشک خود پرهیز کند.
- تشخیص سکته مغزی معمولاً بر اساس علائم بالینی و تاریخچه پزشکی فرد، معاینه جسمی، و تست‌های تصویربرداری مانند اسکن CT و MRI انجام می‌شود.
درمان:
در صورت تایید سکته مغزی ایسکمیک (که بیشترین موارد سکته را تشکیل می‌دهد):
- استفاده از داروهای تخریب لخته‌ای مثل tPA (تیسوپلاسین) در مراحل اولیه برای ذوبان لخته خونی که عروق مغزی را مسدود کرده است.
- پس از این مرحله، ممکن است فرد به یک واحد مراقبت ویژه انتقال یابد تا مراقبت‌های تخصصی بیشتری دریافت کند.
در صورت سکته مغزی خونریزی:
- درمان شامل کنترل خونریزی و کاهش فشار خون می‌شود.
- در موارد شدیدتر، ممکن است جراحی جهت تعمیر رگ‌های معیوب (آنوریسم) نیز نیاز باشد.
پس از سکته مغزی:
بعد از سکته مغزی، فرآیند توانبخشی بسیار مهم است:
- فیزیوتراپی و توانبخشی حرفه‌ای برای بهبود عملکرد بدن و حرکت‌های روزمره.
- توانبخشی تحریکی مغزی برای بهبود توانایی‌های ذهنی.
- مشاوره روانشناختی و اجتماعی به همراه حمایت از خانواده.
پیشگیری از سکته مغزی و توانبخشی در صورت ابتلا به آن، ارتقاء سلامت مغز و عروق را تضمین می‌کند. آگاهی از عوامل خطرساز، پیشگیری از آنها، و دسترسی به مراقبت‌های پزشکی منظم می‌تواند زندگی افراد را بهبود بخشد و از عواقب جبران‌ناپذیر سکته مغزی جلوگیری کند.