به‌احتمال زیاد افراد بسیاری را در زندگی دیده‌اید که ترس و استرس شدید نسبت یه یک وسیله یا موقعیت داشته باشد. این رفتارها که در مجموعه اختلالات اضطرابی قرار می‌گیرند، با نام فوبیا شناخته شده‌اند. به‌طور ساده‌تر اختلال هراس می‌تواند یک ترس شدید غیرواقعی از یک موقعیت تعریف شود.
این موقعیت‌ها در افراد مختلف متفاوت هستند. عده‌ای ترس از ارتفاع دارند؛ عده‌ای دیگر از حشرات ترسی غیرواقعی و شدید از خود نشان می‌دهند؛ نمونه‌های قرار گرفتن در آسانسورها و پرواز با هواپیما هم در این دسته قرار می‌گیرند. در این مقاله قصد داریم تا شما را بیشتر با این اختلال آشنا کنیم تا بررسی برخی موارد بتواند در راهنمایی در این زمینه به شما کمک کند.
نشانه‌ها و علائم فوبیا
این نوع اختلال را که آن را به اختلال هراس هم می‌شناسند، می‌تواند تقریبا در همه افراد وجود داشته باشد. پس با توجه به این موضوع، بهتر است برای شروع از علائم این اختلال صحبت کنیم. البته برای اطلاع دقیق دررابطه‌با رفع مشکلات اختلال، فراموش نکنید که از بهترین مشاور در تهران کمک بگیرید.
در نمونه‌های شدید این موضوع مشاهده خواهید کرد که فرد با مواجه نسبت به عاملی که با آن دچار اختلال می‌شود، تغییرات جسمانی نشان می‌دهد. این تغییرات شامل گریه، سفت شدن عضلات، نفس تنگی، تپش قلب شدید و فرار از موقعیت می‌شود. نمونه‌های این علائم در موارد زیر به‌صورت کامل آورده شده است:
- فردی که دچار اختلال است عکس‌العمل‌های شدید و سریعی نسبت به موقعیت و شی دارد.
- فرد به‌طور علنی و فعالانه از عامل بروز اختلال خود اجتناب می‌کند.
- خطری که از جانب شی یا موقعیت در اختلال بروز می‌کند، با واقعیت متناسب نیست.
- این اختلال می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند.
باید به این موضوع توجه داشته باشید که این علائم در سنین مختلف متفاوت است. برای مثال، این اختلال در کودکان بیشتر با شکل ظاهر گریه و عصبانیت خود را نشان می‌دهد. درحالی‌که در افراد بزرگسال‌تر می‌تواند به شکلی دیگر باشد.
برای این‌که از وجود این اختلال در فرد مورد نظرتان اطمینان حاصل کنید، باید این علائم را به‌مدت 6 ماه در او دنبال کنید و مطمئن شوید که این شواهد ارتباطی با اضطراب اجتماعی، اضطراب جدایی، اختلال استرس پس‌از سانحه (PTSD) یا اختلال وسواس فکری‌عملی و آگورافوبیا (اختلالی اضطرابی که به هراس و ترس از حضور در مکان‌هایی باز و شلوغ اشاره دارد) نداشته باشد.
رایج‌ترین فوبیاها و دسته‌بندیشان به‌لحاظ علمی
اگر با مشاهده علائم معرفی شده در فرد مطمئن از وجود اختلال‌هراس در او شده‌اید، توصیه می‌کنیم که در اولین فرصت به گروه روانشناسی و روانپزشکی ویان مراجعه کرده و برای رفع این مشکل با کارشناسان، وقت مشاوره تنظیم کنید. در این صورت خواهید فهمید نوع اختلالی که با آن طرف هستید، از چه نمونه‌ای بوده و با چه روشی سریع‌تر کنترل می‌شود. معمول‌ترین فوبیا که بسیاری از افراد درگیر آن هستند، شامل موارد زیر می‌شود:
- موقعیتی: مانند سوار شدن در آسانسور یا ترس از پرواز
- خون: ترس از سوزن یا اقدامات پزشکی، جراحت و تزریق
- سایر: مانند ترس از خفگی یا استفراغ
- حیوانات: مانند ترس از عنکبوت، حشرات یا سگ
- محیط طبیعی: مثل ترس از رعد و برق و ارتفاع
مواردی که ذکر شد، در دسته رایج‌ترین این اختلال قرار دارند. این در حالی است که بسیاری دیگر غیرمعمول بوده و امکان دارد تا به‌حال اسمی از آن‌ها نشنیده باشید. اما موارد دیگری هم وجود دارند که نادر بوده و هنوز هم کشف نشده‌اند.
شاید به همین علت باشد که بتوان گفت تقریبا تمام افراد گزینه مناسبی برای داشتن این اختلال هستند. با توجه به این موضوع پیشنهاد می‌کنیم بیشتر از جلسات مشاوره کمک بگیرید تا از این امر اطمینان حاصل کنید که دچار چنین اختلالاتی نشده‌اید. در ادامه به معرفی برخی دیگر از اختلال‌های ترس همراه با نام علمی‌شان می‌پردازیم:
- ترس از تاریکی Nyctophobia نیکتوفوبیا
- ترس از دلقک‌ها Coulrophobia کولروفوبیا
- ترس از مارها Ophidiophobia اوفیدیوفوبیا
- ترس از ناتوانی در فرار از یک مکان Agoraphobia آگورافوبیا
علت‌های رایج در ایجاد اختلال فوبیا
باید گفت که هنوز علت دقیقی برای بروز این اختلال کشف نشده است، اما مشاهدات نشان داده که برخی از ویژگی‌های شخصیتی و عوامل می‌توانند تاثیر ایجاد آن را افزایش دهند. عواملی مانند نگرانی‌های پی‌درپی و روان‌رنجوری از این دسته موارد محسوب می‌شوند.
در این بین برخی از تجربیات ناگوار هم می‌توانند از علت‌های ایجاد اختلال فوبیا در افراد تلقی شوند. این موارد را بیشتر در داشتن والدین محافظت‌کننده، تجاوزهای جسمی، آسیب‌های ناشی از ترس و ازدست‌دادن والدین مشاهده کنید.
بروز این مشکل در انسان‌ها ممکن است ازطریق ژن هم منتقل شود. بااین‌که هنوز این نظریه به‌طور قطع تایید نشده، اما می‌توان این‌طور در نظر گرفت که اختلال‌هراس نه ازطریق ژن بلکه از سمت نگرش‌ها و ترس‌های خانواده توانایی دارد تا به نسل‌های آینده منتقل شود. بااین‌حال نتایج برروی روان رنجورخویی یا اضطراب تمرکز می‌کند که نمی‌توان آن‌ها را یک فوبیا در نظر گرفت.
تاثیر اختلال هراس در مردان و زنان
اگر درگیر اختلال هراس شده باشید، به‌طور حتم با این سوال مواجه هستید که آیا اختلال هراس می‌تواند بر مردان و زنان تاثیرات متفاوتی داشته باشد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که طبق DSM-5 مشخص شده بروز فوبی در خانوم‌ها 2 برابر آقایان است. این تحقیقات نشان می‌دهد که ایجاد این اختلال در زنان به‌صورت اختلال موقعیتی، محیطی و حیوانی بیشتر از آقایان خواهد بود. اما فوبی خون در زنان و مردان به‌صورت برابر دیده می‌شود.
راه‌های مقابله با فوبیا
درمان شناختی رفتاری CBT می‌تواند بهترین روش برای مقابله با اختلال هراس باشد. در این شیوه شاهد آن هستید که تغییر رفتار و تفکرهایی که در موقعیت‌های خاص باعث ناراحتی می‌شوند، بسیار کنترل‌شده نسبت به قبل خواهند بود.
با مراجعه به متحصصان خواهید توانست به‌سمت قرار گرفتن تدریجی واقعی یا مجازی با موقعیت یا شی‌ای که از آن می‌ترسید قرار بگیرید و رفته‌رفته این اختلال را کنترل و تاثیرش را کاهش دهید. گاهی اوقات از داروهایی مانند مسدودکننده‌های بتا، برای کاهش اضطراب، مانند زمانی که در یک موقعیت ترسناک ضروری یا اجتناب‌ناپذیر قرار گرفته‌اید، استفاده کنید.
خطرات فوبیاهای خاص
باید به این موضوع توجه داشته باشید که افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار افت شدید در زندگی شوند. خبر بد این است که این شرایط با اختلالات اضطرابی بسیار سازگار خواهد بود. احتمال دست زدن به خودکشی در کسانی که دارای اختلال هراس هستند، 60درصد بیشتر از سایر افراد گزارش شده است.
البته باید این مورد را در نظر داشته باشید که نرخ بالا بودن این موضوع بسیار به وجود اختلالات شخصیت و سایر اختلالات اضطرابی وابسته است. به‌عبارتی، هرچه این سبک اختلال‌ها در افراد بیشتر باشد، اختلال فوبیا هم بالاتر می‌رود و این‌ها بسیار به هم نزدیک و مربوط هستند.
جمع‌بندی
یکی از مهم‌ترین نوع اختلالاتی که افراد می‌توانند درگیر آن شوند، اختلال فوبیا است که در آن شخص از موقعیتی یا جایی به‌طور کاملا غیرواقعی ترسی شدید احساس می‌کند. در موارد حاد این موضوع می‌تواند افرادی که مبتلا به آن هستند را از زندگی باز دارد و این مسئله‌ای نگران‌کننده است. البته باید به این نکته هم توجه داشته باشید که عوامل مختلف بسیاری است که هم‌سو با این موضوع می‌تواند این اختلال را بدتر کند.
مواردی مانند نگرانی‌های مکرر و استرس‌های خارج از کنترل، بخشی از این عوامل محسوب می‌شوند. شواهد نشان داده که عامل ایجاد این نوع اختلال، حوادثی ناگهانی بوده که در طول زندگی برای فرد افتاده است. بسیاری از این اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی و جبران‌ناپذیر هستند و فرد بیمار را در فشاری آسیب‌پذیر قرار می‌دهند.