در دوران بارداری، بدن زن تغییرات فیزیکی متعددی را تجربه می‌کند، از جمله افزایش خون در بدن، ضربان قلب سریع‌تر، کار بیشتر کلیه‌ها، تنفس عمیق‌تر و تغییراتی در دستگاه گوارش که ممکن است باعث سوزش سر دل، حالت تهوع یا استفراغ شود.
بیشتر – اگر نگوییم همه – این تغییرات به دلیل هورمون‌های بارداری مانند استروژن، پروژسترون و گنادوتروپین کوریونی انسانی است.
تحقیقات قبلی نشان داده است که هورمون‌های بارداری همچنین می‌توانند باعث تغییراتی در مغز شوند.
اکنون، محققان دانشگاه کالیفرنیا – سانتا باربارا برای اولین بار نشان داده‌اند که چگونه تغییرات هورمونی در طول بارداری مغز را تغییر می‌دهند، از جمله تغییراتی در میزان ماده سفید و خاکستری در مغز.
این مطالعه به تازگی در مجله Nature Neuroscience منتشر شده است.
تصویربرداری دقیق تغییرات کلیدی مغز در دوران بارداری را آشکار می‌کند.
در این مطالعه، محققان یک زن 38 ساله را دنبال کردند و 26 اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) و نمونه‌گیری خون از 3 هفته قبل از بارداری تا 2 سال پس از زایمان انجام دادند.
“مغز یک اندام غدد درون‌ریز است و هورمون‌های جنسی تعدیل‌کننده‌های عصبی قدرتمندی هستند، اما بسیاری از این دانش از مطالعات حیوانی به دست می‌آید.” Emily G. Jacobs، دکترا، دانشیار روانشناسی و علوم مغز در دانشگاه کالیفرنیا – سانتا باربارا و نویسنده ارشد این مطالعه به Medical News Today توضیح داد.
“مطالعات انسانی معمولاً بر تصویربرداری مغز و ارزیابی‌های غدد درون‌ریز متکی هستند که از گروه‌هایی از افراد در یک نقطه زمانی مشاهده می‌شوند. اما این نوع روش میانگین‌گیری گروهی نمی‌تواند چیزی در مورد نحوه تغییر مغز روز به روز یا هفته به هفته، همانطور که هورمون‌ها کاهش و افزایش می‌یابند، به ما بگوید.” او اشاره کرد.
“آزمایشگاه من در UC Santa Barbara از روش‌های تصویربرداری دقیق برای درک نحوه پاسخ مغز به انتقال‌های بزرگ عصبی غدد درون‌ریز – چرخه شبانه‌روزی، چرخه قاعدگی، یائسگی و اکنون یکی از بزرگ‌ترین انتقال‌های عصبی غدد درون‌ریز که یک انسان می‌تواند تجربه کند، بارداری – استفاده می‌کند.” جیکوبز به ما گفت.
کاهش ماده خاکستری در دوران بارداری: آیا واقعاً چیز بدی است؟
با تجزیه و تحلیل اسکن‌های MRI، جیکوبز و تیمش متوجه شدند که قابل توجه‌ترین تغییرات در مغز شرکت‌کننده مطالعه در طول بارداری او، کاهش حجم ماده خاکستری قشر مغز بود که پس از زایمان نیز ادامه داشت.
اکثریت لایه بیرونی مغز از ماده خاکستری تشکیل شده است که وظیفه اصلی آن پردازش اطلاعات در مغز و کمک به کنترل افکار، احساسات، حافظه و حرکت عضلات است.
جیکوبز تأکید کرد:
“گاهی اوقات مردم وقتی می‌شنوند که حجم ماده خاکستری در دوران بارداری کاهش می‌یابد، ناراحت می‌شوند، اما این احتمالاً چیز بدی نیست. این تغییر نشان‌دهنده “تنظیم دقیق” مدارهای عصبی است، نه بر خلاف نازک شدن قشر مغز که در دوران بلوغ اتفاق می‌افتد. در هر دو مورد، این فرآیند تطبیقی مغز را قادر می‌سازد تا تخصصی‌تر شود.”
“به دیوید میکل آنژ فکر کنید.” او توضیح داد. “هنرمند با یک بلوک مرمر شروع می‌کند و زیبایی نهفته از طریق هنر حذف با دقت تراشیدن و تنظیم دقیق مواد آشکار می‌شود. در مغز، این فرآیند در اوایل رشد، دوباره در دوران بلوغ و بارداری اتفاق می‌افتد، احتمالاً نشان‌دهنده موج دیگری از پالایش قشر مغز است.”
افزایش ماده سفید مغز در دوران بارداری
علاوه بر این، دانشمندان افزایش قابل توجهی در ماده سفید واقع در عمق مغز را مشاهده کردند که گزارش دادند در سه ماهه دوم به اوج خود رسیده و در زمان زایمان به سطح طبیعی قبل از بارداری بازگشته است.
حدود 60 درصد مغز از ماده سفید تشکیل شده است که مناطق مختلف مغز را به هم متصل می‌کند تا به ارتباط برای تمرکز، یادگیری و تعادل در حین حرکت کمک کند.
“هنوز چیزهای زیادی در مورد نوروبیولوژی بارداری وجود دارد که نمی‌فهمیم.” جیکوبز گفت. “این به این دلیل نیست که زنان خیلی پیچیده هستند؛ این به این دلیل نیست که بارداری یک گره گوردی است. این یک محصول جانبی این واقعیت است که علوم زیست پزشکی اغلب سلامت زنان را نادیده می‌گیرند. سال 2024 است و این اولین نگاهی است که ما به این گذار نوروبیولوژیکی جذاب داریم و نادانی ما پیامدهایی دارد.”
او ادامه داد: “دانشمندان داده‌هایی که برای پیش‌بینی افسردگی پس از زایمان قبل از بروز آن نیاز دارند را ندارند؛ ما داده‌هایی که برای درک تأثیر پره‌اکلامپسی بر سلامت مغز در زندگی بعدی نیاز داریم را ندارند.”
“ما به داده‌های بهتری نیاز داریم. زنان نیمی از جمعیت هستند، اما فقط [تقریباً] 10 درصد از بودجه NIH (موسسات ملی بهداشت) صرف شرایطی می‌شود که در درجه اول زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از 50000 مقاله تصویربرداری مغز انسان که در 30 سال گذشته منتشر شده است، کمتر از نیم درصد بر عوامل بهداشتی منحصر به زنان تمرکز دارد. بنابراین وقتی در مورد ‘بدنه علمی دانش’ صحبت می‌کنیم، بیایید در نظر بگیریم که به بدن چه کسی خدمت می‌کند؟”
این تغییرات مغزی چه هدفی را دنبال می‌کنند؟
کلیفورد سیگیل، متخصص مغز و اعصاب در مرکز سلامت Providence Saint John’s در سانتا مونیکا، کالیفرنیا، پس از بررسی این مطالعه، به MNT گفت که این تحقیق را جذاب و قابل تأمل یافته است.
“من فکر می‌کنم خیلی جالب است که ما می‌توانیم مغز یک زن را در حین بارداری با MRI بدون هیچ آسیبی به مادر و جنین در حال رشد تصویربرداری کنیم، زیرا MRI از تشعشع استفاده نمی‌کند و الکترون‌های مردم را تکان نمی‌دهد.” سیگیل به ما گفت.
او افزود: “جذاب است که داده‌هایی را مشاهده کنیم که نشان می‌دهد یک مادر باردار افزایش گذرای ماده سفید با کاهش ماده خاکستری در حین بارداری دارد.”
با این حال، او همچنین خاطرنشان کرد که این تحقیق فقط نشان می‌دهد که هنوز بسیاری از سوالات در مورد تغییرات مغز در دوران بارداری بی پاسخ مانده است. مهم‌ترین این سوالات این است: این تغییرات در واقع چه هدفی را دنبال می‌کنند؟
“شیوه‌ای که من ماده خاکستری را توصیف می‌کنم، اتاق کامپیوتری پر از سرورها و کامپیوترها است و ماده خاکستری همه کامپیوترهای روی این رک‌های سرور است.” سیگیل گفت.
و او ادامه داد: “شیوه‌ای که من ماده سفید را توصیف می‌کنم، اتاق کامپیوتری با تعداد بی‌شماری سیم، سیم‌های اکستنشن، کابل‌های شبکه و ماده سفید همه این ارتباطات است.”
“در دوران بارداری، این مقاله نشان داد، مادر [که مورد مطالعه محققان بود] کاهش در مقدار ‘کامپیوترها’ در حال اجرا، با افزایش مقدار ‘کابل‌ها’ در حال اجرا در اطراف مغز او داشت. تصور کنید یک اتاق با محافظ‌های اضافی، سیم‌های اکستنشن، سیم‌های شبکه مانند مغز یک زن باردار است که جذاب است. مانند بسیاری از چیزها در علوم اعصاب، قدم بعدی این خواهد بود که بپرسیم چرا و چگونه این دانش می‌تواند به سلامت یک زن باردار کمک کند.”
آیا این مطالعات می‌توانند به ما در درمان بهتر مسائلی مانند افسردگی پس از زایمان کمک کنند؟
MNT همچنین با G. Thomas Ruiz، MD، یک OB/GYN دارای گواهینامه بورد و متخصص اصلی OB/GYN در مرکز پزشکی MemorialCare Orange Coast در فونتین ولی، کالیفرنیا، در مورد این مطالعه صحبت کرد.
روئز، که در این مطالعه نیز شرکت نداشت، گفت بسیار مهم است که محققان به دنبال روش‌هایی باشند که بارداری بر قسمت‌های مختلف بدن، مانند مغز تأثیر می‌گذارد.
روئز توضیح داد: “این واقعاً مهم است زیرا برخی از تأثیرات بسیار منفی می‌تواند با هورمون‌های بارداری، به ویژه حالات افسردگی و … که یک مشکل عمده سلامت روان است، رخ دهد.”
او تأکید کرد: “بنابراین شما واقعاً می‌خواهید این فرآیندها را درک کنید تا درمان‌های بهتر و عملی‌تر برای این نوع اختلالات پیدا کنید، زیرا در مورد اختلالات خلقی صحبت می‌کنید.”
روئز نتیجه گرفت: “من فکر می‌کنم [محققان] باید به بررسی کامل تعامل هورمون‌ها با انتقال‌دهنده‌های عصبی ادامه دهند تا بتوانیم درک واقعی و دقیقی از نحوه رخ دادن این تعامل به دست آوریم.”
منبع: medicalnewstoday